Sabancı Müzesi'nde bir sergi ve Gaziantep

Ayfer Tuzcu Ünsal -Sabancı Müzesi, 15. Yılını kutluyor. Mekan olarak İstanbul’daki en sevdiğim yerlerden biridir. Ayrıca, bugüne kadar düzenledikleri sergilerden çok şeyler öğrenmemin yanı sıra görsel olarak da kişisel zevkime fazlasıyla katkıda bulunmuşlardır. En son açtıkları serginin ismi: Feyhaman Duran – İki Dünya arasında. 1914 kuşağının önemli bir temsilcisi olan Duran, aynı zamanda ülkemizin sanat hayatındaki portreciliğin öncülerindenmiş. Müzede 1000 ni aşkın eserinin yanı sıra eşyaları da sergileniyor Feyhaman Duran’ın...

Bu şekilde yaşadığı dönemdeki ev tanzimini de öğrenmiş oluyoruz.

            Sergiye girer girmez Feyhaman Duran ile eşi Güzin Hanım’ın yaşamlarını anlatan bir öykü okudum duvarda. Derken, ilerleyen satırlarda Duran çiftinin 1938 Eylül’ünde yaklaşık bir ay süreyle Gaziantep’te kaldıklarını okudum ve pek heyecanlandım. Şimdiye kadar hiç duymadığım bir haber...

            Adetimdir, sergilerin kitaplarını mutlaka alırım. Feyhaman Duran’ınkini de aldım ve orada Ömer Faruk Şerifoğlu imzalı Ressam Feyhaman Duran Gaziantep’te başlığıyla fevkalade güzel yazılmış bir makale okudum. Çok bilgi içeren bu makaleden toparladıklarım şöyle:

            27 Temmuz 1938’de CHP Genel Yönetim Kurulu Sanat Hayatımızı etkileyecek çok güzel bir karara imza atmış. Bu karara göre sanatkarların yurdun güzelliklerini yerinde görebilmeleri ve resmedebilmeleri için yurt içi geziler düzenlenecektir. Bu memleket gezileri sırasında halkımız ressamları ve resim sanatını tanıyacak benimseyecek; ressamlar da memleketimizdeki yaşamı, yurdu, halkı inceleyip öğreneceklerdir. Ve tabii ki gördüklerini tablolar haline getireceklerdir.

            Bu karardan sonra Devlet Güzel Sanatlar Akademisi kimin nereye gideceğini belirler. Planlanan yurt gezilerinin ilkinde Feyhaman Duran Gaziantep’e, Bedri Rahmi Eyüpoğlu Edirne’ye, Hikmet Onat Bursa’ya, Cemal Tollu Antalya’ya, Saim Özeren Konya’ya, Sami Yetik İzmir’e, Mahmut Cuda Trabzon’a, Ali Avni Çelebi Malatya’ya, Zeki Kocamemi Rize’ye ve Hamit Görele Erzurum’a gönderildi. Akademi’nin aldığı karar gereğince gittikleri illerde ressamlar en az dört tablo yapacaklar ve bu tablolar toplu halde sergilenecekti.  Ressamların yaptıkları bazı tablolar ödüllendirilecek, bazıları da devlet kurumları tarafından satın alınacaktı.

            Bu geziler düzenli olarak 6 sene devam etti. Ressamlar bu programla 63 ili ziyaret ettiler ve toplam olarak 675 tablo yaptılar.

            Bedri Rahmi 1953’te kaleme aldığı bir yazıda bu tabloların Ankara’da bir lisenin bodrumunda sefil halde bulunduğunu yazmış. Ve devam etmiş, “Büyük emekler, sevinçler, acılar, tasalar içinde işlenmiş olan elli ressamın yüzlerce eseri bir bodrum katına rastgele atılmıştı.” Bedri Rahmi toz toprak içindeki kendi tablolarını bile güç bela tanımış. Yüzlerce tablo arasından en az 50 tanesi Avupa galerilerinde bile sergilenebilecek boyuttaymış. Bedri Rahmi diyor ki: “Ayrıca, resimler ait oldukları illere dağıtılabilir ve kent müzelerinin çekirdeği böylece kurulmuş olurdu.”

            Hikayeye yeniden dönecek olursak ressamların yurt gezileri 1 Eylül 1938 günü başlar. Ressam Feyhaman Duran ve eşi Güzin Duran Gaziantep’ten gönderdikleri kartpostal 29 Eylül 1938 tarihini taşımaktadır. Bir ay süreyle Antep’te kalırlar ve İstanbul’a 10 adet tablo ile dönerler.

            Antep’in mavi berrak gökyüzünden bahseden Duran, gri zeytin ve fıstık ağaçlarından pek etkilenir. Bir de parlak yerel giysiler giyen köylü kadın ve erkeklerine hayranlık duyar. Feyhaman Duran yanında 55x60 santim boyutlarında tablo malzemesi götürmüştür. Bu seyahati esnasında iki fotoğraf çekmiştir. Birisi yerel kıyafet giymiş bir köylü kadını, diğeri ise Gümrük Hanı girişindeki tesbihçi fotoğrafı...

            1938 Eylül ayında Duran çiftini Gaziantep’te o zaman CHP il örgütünde görevli Nafi Erkılıç gezdirir, rehberlik yapar. Duran çifti Gaziantep’e birkaç kez gitmiş olabilirler. Güzin Duran “Antep Kalesi” ismini verdiği eseriyle birkaç sergiye katılmıştır. Feyhaman Duran ise Gaziantep’te yaptığı tabloları 1957 yılında Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde sergilemiştir.

            Feyhaman Duran, Gaziantep’te kaldığı sürede Gaziantep Milli Müdafa Kahramanlarından Nalbant Hasan Çavuş’un tuval üzerine yağlıboya 94x84 santim ebatlarında bir portresini yapmıştır. Bu tablo, CHP tarafından satın alınmıştır ve halen Ankara Etnografya Müzesi koleksiyonundadır.

            Ayşe Kız isimli yağlıboya tablo 111x70 cm ebatlarındadır. Gaziantep Karakoyunlu Aşiretlerinden bir yavuklu diye geçer. Bu tablo da Dışişleri Bakanlığı Koleksiyonunda bulunmaktadır.

            Feyhaman Duran’ın yaptığı bir diğer Gaziantep tablosu Beşgöz köyü köprüsü üzerindeki saz şairi Aşık Ali Erdoğdu ve karısına ait 94x74 ebatlarındaki tablodur.

            Halamın kocası, Gaziantep Milli Müdafilerinden Ali Nadi Ünler’in de bir tablosunu yapmış Feyhaman Duran. 55x46 santim ebadındaki tablonun nerede olduğu bilinmiyormuş. Kitapta, Ali Nadi Bey’in tablosuna yer verilmiş. Feyhaman Duran kendi koleksiyonu için bu tabloyu Ömeriye Camisini resmettiği tablosunun arkasına yeniden yapmış. Ancak tablo hasar gördüğünden resim net değil.

            Gaziantep Kalesi de Feyhaman Duran’a modellik etmiş. Ancak, bu tablonun da nerede olduğu ve boyutları bilinmiyormuş. Allahtan, Duran, tablonun siyah-beyaz fotoğrafını Nafi Erkılıç’a hediye etmiş, bu şekilde bir kayıt oluşmuş.

            Feyhaman Duran, Gaziantep Tabakhane Köprüsü tablosunu tuval üzerine yağlıboya olarak 46x55 santim ebatlarında yapmış. Tablo, CHP tarafından satın alınmış. Duran’ın Gaziantep’te çalıştığı en güçlü eser olarak betimleniyor. Resimde, Alleben deresi, Tabakhane çok etkili şekilde resmedilmiş.

            Siyah-beyaz fotoğrafı Ülkü dergisinde yayınlanan Gaziantep’te Bir Sokak isimli tablo tuval üzerine yağlıboya 46x55 cm, ebatlarında yapılmış ve CHP tarafından satın alınmış. Aslının nerede olduğu bilinmiyor.

            Nerede olduğu ve boyutları bilinmeyen bir başka eser, Nizip yolu üzerindeki fıstık ağaçları isimli tablo.

            Kazancılar Sokağı (Çifte Şerefeli Camii), kontrplak üzerine yağlıboya 55x46 cm ebadında yapılmış, İstanbul Üniversitesi Feyhaman Duran Koleksiyonun da yer alıyor.

            Duran’ın yaptığı bir diğer eser: Gaziantep Ömeriye Camii tuval üzerine yağlıboya 46,5x55,5 cm ebatlarında yapılmış ve Maarif Vekilliği tarafından satın alınmış.

            Son derece acıklı bir tablo bu... Feyhaman Duran Gaziantep’in resimlerini yapmış ama ortada yoklar... Düşünebiliyor musunuz ne kadar büyük bir kayıp... Tam 675 yurt manzaraları veya insanları tablosu yok olmuş...

 SABANCI MÜZESİ’NDE BİR SERGİ VE GAZİANTEP

 Yazarın diğer yazıları: http://www.ayfertuzcuunsal.com/ adresinde